รัตนา ซารุมปาเอ็ต ศิลปินหญิงผู้ท้าทายเผด็จการ

คณะละครหนึ่งสีชาด (Satu Merah Panggung) ของรัตนา ซารุมปาเอ็ต (Ratna Sarumpaet) เป็นคณะละครที่สร้างสรรค์งานละครมายาวนานกว่า ๒๐ ปี และเป็นคณะละครที่มีผู้กำกับและผู้ประพันธ์บทละครเป็นผู้หญิง อาจกล่าวได้ว่าเป็นหนึ่งเดียวที่เป็นเสียงส่วนน้อยในวงการซึ่งผู้กำกับทั้งหมดเป็นชาย รัตนาผลิตละครที่วิจารณ์อำนาจรัฐและตั้งคำถามกับสังคมภายใต้การปกครองแบบเผด็จการในยุคระเบียบใหม่ของประธานาธิบดีซูฮาร์โต อย่างไม่เกรงกลัวคำสั่งห้ามหรือวิตกว่าจะเสี่ยงต่อการถูกจับกุม คณะละครหนึ่งสีชาดมีพลวัตที่น่าสนใจ และกล้ายืนหยัดเพื่อพูดความจริงและคัดค้านความไม่เป็นธรรมในขณะที่เสียงอื่นๆ อาจจะหลบเลี่ยงหรือเซ็นเซอร์ตนเอง หรือร่วมมือกับรัฐบาลในการเชิดชูนโยบายพัฒนาเศรษฐกิจและระบบทหาร

รัตนา ซารุมปาเอ็ต ก่อตั้งคณะละครหนึ่งสีชาด เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๗ นับเป็นคณะละครสมัยใหม่ คณะเดียวในอินโดนีเซียที่มีผู้หญิงเป็นผู้ประพันธ์บทละคร และเป็นผู้กำกับการแสดง รวมทั้งเป็นเจ้าของคณะละครของตนเอง

รัตนาเป็นนักศึกษาในคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยอินโดนีเซีย ในปีสุดท้ายได้เปลี่ยนมาสนใจด้านการละครและตัดสินใจไม่เรียนต่อที่คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์จนจบหลักสูตรจนจบปริญญาตรี เธอเบนเข็มชีวิตมาสู่เวทีละครหลังจากมีโอกาสดูละครของเรนดรา (W.S. Rendra) ผู้กำกับซึ่งได้รับความนิยมในอินโดนีเซียในช่วงคริสตทศวรรษที่ ๑๙๗๐ รัตนาเป็นศิลปินด้านการละครที่ศึกษาด้วยตนเอง โดยใช้วิธีเข้าไปเรียนรู้กับคณะละครต่างๆ หลายคณะ ได้แก่ คณะเบ็งเกล (Bengkel) ของเรนดรา คณะของอาริฟิน ซี นูร์ (Arifin C. Noer) คณะของพูตู วิชญา (Putu Wijaya) และ อัสรุล ซานิ (Asrul Sani) เป็นต้น เธอพบว่าคณะละครแทบทั้งหมดเป็นคณะละครที่มีธรรมเนียมปฏิบัติแบบ “ชายเป็นใหญ่” ไม่เปิดให้นักแสดงมีโอกาสแสดงความคิดเห็นหรือมีส่วนร่วม นักแสดงมีหน้าที่เพียงรับฟังและทำตามคำสั่ง รัตนาคิดว่านั่นไม่ใช่รูปแบบคณะละครในฝันที่เธอต้องการ

หลังจากได้ศึกษาศิลปะการละครภาคปฏิบัติมาได้ระยะหนึ่ง รัตนาตัดสินใจก้าวสู่การเป็นผู้ประพันธ์บทละครและผู้กำกับอย่างเต็มตัว โดยก่อตั้งคณะละครเวทีหนึ่งสีชาดในปี ๒๕๑๗ รัตนาเลือกคำว่า Merah ซึ่งแปลว่า “สีแดง” เพื่อสื่อถึงความกล้าหาญ คำว่า satu แปลว่า “หนึ่ง” และ Panggung หมายถึงยกพื้นหรือเวที ดังนั้น Satu Merah Panggung จึงหมายถึง “ผู้กล้า” หรือ The Brave One

ละครเรื่องแรกที่คณะหนึ่งสีชาดจัดการแสดงคือเรื่องรุไบยาตของโอมาคยัม และในปีเดียวกันได้นำเรื่องแฮมเล็ต (Hamlet) ของเช็คสเปียร์มาดัดแปลงเป็นละครสไตล์บาทัก (Batak) อันเป็นวิถีชีวิตและวัฒนธรรมของชาวพื้นเมืองสุมาตราถิ่นกำเนิดของรัตนา[i] ในเรื่องแฮมเล็ตรัตนารับบทเป็นเจ้าชายแฮมเล็ตตัวเอกของเรื่อง ในปี ๒๕๑๙ คณะหนึ่งสีชาดจัดการแสดงเรื่องโรเมโอ – จูเลียต ของเช็คสเปียร์ โดยดัดแปลงเป็นละครโอเปร่าสมัยใหม่ รัตนาได้นำบทประพันธ์ของเช็คสเปียร์มาดัดแปลงหลายเรื่อง รวมเรื่องโอเทลโล (Othello) และละครกรีกเรื่องอันธิกอนี (Antigone) ของ ฌอง อนูลห์ (Jean Anouith) แรงบันดาลใจในเรื่องนี้มาจากตัวเอกของเรื่องซึ่งเป็นผู้หญิงที่ยืนหยัดต่อสู้กับระบบที่สังคมที่ให้คุณค่าแก่ลูกชายเหนือลูกสาว การนำเสนอในสไตล์บาทักเพื่อสะท้อนให้เห็นว่าสังคมกรีกกับสังคมบาทักต่างก็ยึดถือคุณค่าที่คล้ายกัน

หลังจากการผลิตละครจากการดัดแปลงบทละครคลาสสิคตะวันตกในช่วงสิบปีแรก รัตนาหันไปทำงานผลิตรายการโทรทัศน์และภาพยนตร์อยู่พักใหญ่ จากนั้น ในทศวรรษ ๑๙๙๐ ได้หวนกลับมาทำงานด้านสื่อละครเวทีอีกครั้ง ในช่วงที่ละครของคณะหนึ่งสีชาดนำเอาเรื่องสังคมและการเมืองอินโดนีเซียมานำเสนออย่างเข้มข้น ละครแต่ละเรื่องหยิบยกประเด็นที่วิพากษ์วิจารณ์สังคมและการเมืองในยุคระเบียบใหม่ขึ้นมาปลุกเร้าสำนึกคนดูและจุดประกายความคิดที่ท้าทายต่ออำนาจรัฐอย่างที่ไม่เคยมีใครกล้าทำมาก่อน

ศิลปินละครและบทบาททางสังคมการเมือง

นอกจากงานด้านละครแล้ว รัตนายังมีบทบาททางการเมืองร่วมกับองค์กรประชาสังคมในการเรียกร้องให้มีการปฏิรูปการเมืองให้เป็นประชาธิปไตย เช่น ทำงานกับองค์กรแนวร่วมเพื่อความยุติธรรมและประชาธิปไตย (Forum for Justice and Democracy) ในปี ๒๕๔๑ รัตนาได้จัดการประชุมภาคประชาชนเพื่อคัดค้านการรับตำแหน่งสมัยที่ ๗ ของประธานาธิบดีซูฮาร์โต โดยจัดตรงกับวาระการประชุมของสภาที่ปรึกษาประชาชนที่กำลังจะลงคะแนนเลือกประธานาธิบดี การจัดประชุมมีผลทำให้รัตนาและเพื่อนนักกิจกรรม นักหนังสือพิมพ์และลูกสาวของเธอรวม ๘ คนถูกตำรวจจับกุมในข้อหาอาชญากรการเมืองเนื่องจากชุมนุมร้องเพลงชาติ Indonesian Raya และเพลง To You My Country และจัดการประชุมทางการเมืองโดยไม่ได้รับอนุญาต สมาคมนักเขียนบทละครหญิงนานาชาติ (International Women Playwright Association) คณะกรรมการนักเขียนต้องโทษ (WiPC – Writer in Prison Committee) สมาคมนักเขียนสากล (International PEN) รวมทั้งองค์กรสิทธิมนุษยชนระหว่างประเทศ เช่น องค์กรนิรโทษกรรมสากล (Amnesty International) องค์กรสิทธิเสรีภาพการแสดงความคิดเห็นสากล (IFEX – International Freedom of Expression Exchange) ได้ยื่นหนังสือคัดค้านรัฐบาลซูฮาร์โตและเรียกร้องให้ปล่อยตัวรัตนาโดยไม่มีเงื่อนไข เนื่องจากตำรวจไม่มีหมายศาลในการจับกุมและสิทธิในการแสดงความคิดเห็นและการชุมนุมทางการเมืองเป็นสิทธิพื้นฐาน[ii] รัตนาถูกคุมขังอยู่ ๗๐ วัน ก่อนได้รับอิสระในวันที่ ๒๐ พฤษภาคมปีเดียวกันก่อนที่ซูฮาร์โตจะก้าวลงจากอำนาจเพียง ๑ วัน เธอและเพื่อนเป็นนักโทษการเมืองกลุ่มสุดท้ายที่ถูกจับกุมในสมัยของรัฐบาลซูฮาร์โต และเป็นกลุ่มแรกที่ได้รับอิสรภาพหลังจากซูฮาร์โตหมดอำนาจ รัตนาได้รับรางวัลสิทธิมนุษยชนประจำปี ๒๕๔๑ จากศูนย์สิทธิมนุษยชนแห่งเอเชีย (Asian Human Rights Centre)

หลังจากการเผยแพร่ละครเรื่องมาร์ซินาห์ – (เรื่องของผู้นำคนงานหญิงที่ถูกข่มขืนและสังหาร) จนมีชื่อเสียงเป็นที่ยอมรับ รัตนาและคณะหนึ่งสีชาดได้ก่อตั้งศูนย์ช่วยเหลือประชาชนในนาม Ratna Sarumpaet Crisis Center เพื่อติดตามประเด็นสิทธิมนุษยชนและช่วยเหลือผู้ที่ได้รับผลกระทบในพื้นที่ที่มีความขัดแย้ง เช่น ช่วยเหลือผู้นำแรงงานหญิงที่ตกงาน หรือถูกทำร้าย ในปี ๒๕๔๔ ได้เปิดรับบริจาคสิ่งของช่วยเหลือประชาชนในคราวน้ำท่วมในกรุงจาการ์ตา ในปี ๒๕๔๕ ดำเนินการช่วยเหลือผู้ประสบภัยสงครามในอาเจะห์ ในปี ๒๕๔๖ รณรงค์และผลิตสารคดีเกี่ยวกับปัญหาความขัดแย้งในมาลุกุสมาชิกของคณะหนึ่งสีชาดราว ๕๐ คน จึงเป็นทั้งคณะนักแสดงและเป็นกำลังสำคัญในศูนย์ช่วยเหลือแห่งนี้

ในปี ๒๕๔๖ รัตนาได้รับเลือกตั้งเป็นประธานสภาศิลปวัฒนธรรมจาการ์ตา (Dewan Kesenian Jakarta หรือ Jakarta Arts Council) และดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการศูนย์ศิลปวัฒนธรรมจาการ์ตา (Jakarta Arts Center Taman Ismail Marzuki) ไปด้วยพร้อมกัน ตำแหน่งนี้มีวาระ ๓ ปี นับเป็นครั้งแรกที่สภาศิลปวัฒนธรรมซึ่งก่อตั้งโดยซูฮาร์โตในยุคระเบียบใหม่เลือกศิลปินที่มีแนวคิด “เอียงซ้าย” และเป็นศิลปินหญิงมาเป็นประธาน รัตนากล่าวว่างานสำคัญๆของสภาแห่งนี้ คือ การสร้างความสมานฉันท์ในหมู่ศิลปินต่างสาขาให้หันมาทำงานร่วมกัน และคณะกรรมการสภาต้องการเร่งรัดปรับปรุงให้ศูนย์ฯ เปิดพื้นที่สำหรับศิลปินทุกคนทุกกลุ่ม พร้อมทั้งยกเลิกการใช้พื้นที่เชิงพาณิชย์บางส่วนเพื่อให้ศิลปินสามารถใช้หอศิลป์ โรงละคร และโรงภาพยนตร์ในการแสดงงานได้เต็มที่ รัตนาเห็นว่าปัญหาใหญ่ของอินโดนีเซียตั้งแต่ก่อตั้งประเทศมา คือการที่ผู้นำขาดความเข้าใจถึงเกี่ยวกับเรื่องศิลปะและวัฒนธรรมของประชาชนและประชาชาติ วัฒนธรรมที่เป็นวิถีของประชาชนถูกทำลายลงไปมากขึ้นทุกวันจนเข้าขั้นวิกฤต เธอเชื่อว่าทุกฝ่ายต้องเริ่มทำความเข้าใจกันใหม่ทั้งหมด[iii]

ผลงานละครละครแนวบันทึกเหตุการณ์หรือแนวสิทธิมนุษยชน

ในยุคระเบียบใหม่สมัยซูฮาร์โต ละครเวทีอินโดนีเซียส่วนใหญ่ไม่แสดงทัศนะวิจารณ์หรือต่อต้านรัฐอย่างเปิดเผย มีตัวอย่างการลงโทษจากรัฐที่ทำให้วงการละครเรียนรู้และหลาบจำ เช่นกรณีที่นักละครชั้นครูอย่างเรนดราถูกจับกุม และต้องเลิกราจากสื่อละครเกือบสิบปีเนื่องจากเสนอเรื่องที่รัฐเห็นว่าล้ำเส้นมาวิจารณ์การเมือง ส่วนคณะละครโคมา (Teater Koma) ของนาโน ริอันเทียรโน (Nano Riantiarna) เลี่ยงมาใช้อารมณ์ขันในการเสียดสีการเมือง รัตนาชี้ให้เห็นว่าไม่มีสิ่งที่เรียกว่า Opposition Theatre ในยุคระเบียบใหม่ เพราะถูกรัฐปราบปรามจนหมด 

สำหรับละครวิจารณ์สังคมของคณะละครหนึ่งสีชาด เธอเรียกว่าละครแนวบันทึกเหตุการณ์ หรือ Journalistic Drama เนื่องจากนำเอาประเด็นในเหตุการณ์ปัจจุบันของสังคมมาทำเป็นละคร เพื่อบอกเล่าข้อเท็จจริงและทัศนะเกี่ยวกับเรื่องนั้นๆ ส่วนนักวิจารณ์ละครนิยมเรียกละครของคณะหนึ่งสีชาดว่าละครแนวสิทธิมนุษยชน หรือ Human Rights Play เพราะทุกเรื่องมีเนื้อหาเกี่ยวกับประเด็นสิทธิมนุษยชน และเป็นการจุดประกายให้สังคมเกิดสำนึกทางการเมืองในปัญหาเหล่านั้น ละคร ๓ เรื่องในช่วงสิบปีตั้งแต่ปี ๒๕๓๖ – ๒๕๔๖ ที่จะกล่าวถึงต่อไปนี้ ได้แก่ เรื่อง มาร์ซินาห์ เรื่องอะเลีย และอนุชนแห่งรัตติกาล นับเป็นละครที่รัตนาเรียกว่าละครแนวบันทึกเหตุการณ์หรือละครสิทธิมนุษยชนทั้งสิ้น[iv]

“มาร์ซินาห์: เสียงเพลงจากใต้พิภพ”

ปี ๒๕๓๖ เป็นจุดเริ่มต้นจุดหนึ่งของกระแสคลื่นวิกฤติการเมืองของรัฐบาลซูฮาร์โตอย่างคาดไม่ถึง เมื่อเกิดคดีผู้นำคนงานหญิงจากโรงงานทำนาฬิกาในชวากลางถูกสังหาร เมื่อวันที่ ๙ พฤษภาคม ๒๕๓๖ คณะหนึ่งสีชาดกลายเป็น “ผู้กล้า” สมชื่อเมื่อนำเอาเรื่องนี้มาทำเป็นละคร รัตนาใช้เวลาเขียนอยู่นาน ๖ เดือนก่อนจะจัดการแสดงเรื่อง “มาร์ซินาห์: เสียงเพลงจากใต้พิภพ” Marsinah: Nyanyian Dari Bawah Tanah หรือ Marsinah: A Song from the Underworld ในปี ๒๕๓๗ เพื่อบอกกับสังคมและโดยเฉพาะอย่างยิ่งชนชั้นกลาง ถึงความไม่เป็นธรรมของชีวิตผู้นำแรงงานหญิงซึ่งต่อสู้เรียกร้องค่าแรงเพิ่ม จาก ๑,๗๕๐ รูเปียห์/วัน (ประมาณ ๓๐ บาท) เป็น ๒,๒๕๐ รูเปียห์/วัน (ประมาณ ๓๕ บาท) แต่มาร์ซินาห์กลับถูกทำร้าย ข่มขืนและสังหาร ละครเรื่องนี้คณะละครหนึ่งสีชาดมีกำหนดการแสดงทั้งหมด ๑๑ เมือง แต่รัฐบาลสั่งห้ามแสดงใน ๘ เมือง ที่เมืองลัมปุง (Lampung) สุมาตรา รัตนาท้าทายคำสั่งห้ามแสดงด้วยการจัดการแสดงในโรงละครมืดๆ และคนดูต้องหลบยามปีนเข้ามาดูจากรั้วด้านหลัง นอกจากจัดการแสดงที่อินโดนีเซียแล้ว รัตนายังได้รับเชิญให้นำละครเรื่องนี้ไปแสดงยังประเทศออสเตรเลีย คานาดา และเมืองต่างๆ ๑๕ แห่งในสหรัฐอเมริกา โดยบางแห่งเป็นการแสดงของชมรมละครมหาวิทยาลัยและท้องถิ่น และบางแห่งจัดแสดงในรูปแบบการอ่านบทละคร

ในปี ๒๕๔๐ รัตนาเขียนละครเกี่ยวกับคดีของมาร์ซินาห์อีกหนึ่งเรื่องคือเรื่อง “มาร์ซินาห์กล่าวโทษ” Marsinah Menggugat หรือ  Marsinah Accuses เป็นละครพูดคนเดียว (monologue) รัตนาเขียนละครเรื่องที่สองในคดีนี้สืบเนื่องจากการที่คดีไม่คลี่คลายแม้เวลาผ่านไปหลายปี ตำรวจจับยามและเพื่อนร่วมงานของมาร์ซินาห์และเจ้าของกิจการ แต่ทั้งหมดเป็นเพียงแพะในคดีนี้ ไม่ใช่ผู้กระทำที่แท้จริง รัตนาต้องการประท้วงรัฐบาลที่ไม่ดำเนินการจับตัวผู้กระทำผิดที่แท้จริงมาลงโทษ[v] ในปี ๒๕๔๐ ละครเรื่องมาร์ซินาห์ได้รับรางวัลจากที่ประชุมนักเขียนบทหญิงนานาชาติ ครั้งที่ ๔ ประเทศไอร์แลนด์ (4^th International Women Playwright Conference) ในฐานะ “ละครที่นำเสนอประเด็นการเมืองและสิทธิมนุษยชน” ทำให้คดีมาร์ซินาห์และเรื่องสิทธิคนงานหญิงเป็นที่รับรู้อย่างกว้างขวางในระดับนานาชาติ ขณะเดียวกัน ละครเรื่องมาร์ซินาห์ก็ส่งผลให้รัตนาและคณะละครหนึ่งสีชาดกลายเป็น “ศัตรูอันดับหนึ่ง” ของรัฐบาลซูฮาร์โตไปโดยปริยาย เธอทราบมาว่ากองทัพมีบันทึกประวัติและผลงานของเธออย่างละเอียด นอกจากนี้ เรื่องมาร์ซินาห์ยังทำให้วงการละครอินโดนีเซียซึ่งมีแต่ผู้กำกับชายยอมรับความสามารถของรัตนาเป็นครั้งแรกในฐานะผู้กำกับหญิง แม้ว่าเธอจะทั้งเขียนบทละครและกำกับละครมาแล้วนับสิบเรื่องก็ตามที

“อะเลีย : บาดแผลริมระเบียงเมกกะ”

จากภูมิหลังของรัตนาซึ่งมีพื้นฐานจากครอบครัวนักการเมือง ทำให้มองเห็นพัฒนาการการเมืองของรัตนาว่าครอบครัวมีส่วนสำคัญในการหล่อหลอมความคิดของเธอ บิดาของรัตนาเป็นนักการเมืองพรรคคริสเตียนในยุคคริสตทศวรรษ ๑๙๕๐[vi] มารดาเป็นครู นักเขียน บรรณาธิการนิตยสารสตรีและเป็นผู้แทนในสภาร่างรัฐธรรมนูญฉบับแรก ทำให้รัตนมีประสบการณ์เกี่ยวกับการเมืองและสื่อมาตั้งแต่เด็ก เธอบอกว่าการเลี้ยงดูในครอบครัวมีลักษณะเปิดกว้างและเป็นประชาธิปไตย เธอจึงทนไม่ได้กับสังคมอำนาจนิยมและความไม่เป็นธรรม ตลอดจนการใช้ความรุนแรงของทหารในการฆ่าประชาชนที่ไม่มีทางสู้ ละครเรื่องต่อมาของคณะหนึ่งสีชาด ซึ่งจัดแสดงในปี ๒๕๔๓ จึงยังคงเป็นละครการเมืองที่จับประเด็นซึ่งร้อนแรงมานำเสนอ นั้นคือเรื่องสงครามเพื่อเอกราชในอาเจะห์ ละครเรื่อง Alia, luka serambi Mekah (Alia, the Wound of the Verandah of Mecca) หรือ “อะเลีย : บาดแผลริมระเบียงเมกกะ” เป็นเรื่องเกี่ยวกับการต่อสู้กับความไม่เป็นธรรมของหญิงสาวชาวอาเจะห์ที่ชื่ออะเลีย อะเลียต้องการความยุติธรรมสำหรับทุกคน ไม่ว่าหญิงและชาย รวมทั้งสำหรับผู้ที่เสียชีวิตไปเพราะสงครามเรียกร้องเอกราชในอาเจะห์[vii] อะเลียเผยแพร่ความคิดและคำสอนมุสลิมของเธอกับทุกคน การแข็งข้อของเธอทำให้เธอกลายเป็นศัตรูหมายเลขหนึ่งของทางการ ละครเรื่องนี้เป็นอีกเรื่องหนึ่งที่รัตนาท้าทายรัฐบาล เธอตั้งคำถามกับการประกาศอัยการศึก และการใช้ปฏิบัติการทางทหารของกองทัพอินโดนีเซียในการเข่นฆ่าชาวอาเจะห์อย่างเหี้ยมโหด

คณะหนึ่งสีชาดนำเรื่อง “อะเลีย” ไปแสดงยังเมืองต่างๆ หลายเมือง รวมทั้งที่อาเจะห์ซึ่งเป็นเป้าหมายสำคัญที่รัตนาต้องการสื่อสารกับกองทัพทั้งสองฝ่าย คือกองทัพปลดแอกอาเจะห์ (GAM-Gerakan Aceh Merdeka หรือ Free Aceh Movement) และกองทัพอินโดนีเซีย (TNI) เพื่อชี้ให้เห็นว่า สงครามทำร้ายทุกคนไม่มีฝ่ายใดเป็นผู้ชนะอย่างแท้จริง มีแต่ผู้สูญเสียและชาวอาเจะห์ทุกคนคือผู้สูญเสีย สาส์นของรัตนาคือการเรียกร้องให้ทุกฝ่ายหาทางยุติสงครามในอาเจะห์โดยเร็ว แม้ว่าละครเรื่องอะเลียจะจัดการแสดงในช่วงที่บรรยากาศการเมืองโดยทั่วไปอยู่ในสภาพเปิดกว้าง และสิทธิเสรีภาพของสื่อมวลชนกำลังเบ่งบาน แต่นโยบายในเรื่องอาเจะห์ของรัฐบาลกลับเป็นนโยบายการทหารแทนที่จะใช้นโยบายด้านการเมือง ทั้งการควบคุมสื่อในการเสนอข้อเท็จจริงและการแสดงความคิดเห็นก็เป็นไปอย่างเข้มงวด ในการจัดแสดงเรื่องอะเลียที่เมืองบันดุง เจ้าหน้าที่ตำรวจถามหาใบอนุญาตการแสดงจากคณะหนึ่งสีชาด ตามระเบียบการควบคุมสื่อละครในยุคระเบียบใหม่สมัยซูฮาร์โต รัตนาบอกตำรวจว่าเธอไม่สนใจใบอนุญาต และการแสดงจัดขึ้นภายในบริเวณมหาวิทยาลัย ตำรวจไม่ควรเข้ามายุ่งเกี่ยว ปรากฏว่าตำรวจต้องถอยกลับไป

“อนุชนแห่งรัตติกาล”

สำหรับละครเรื่องล่าสุดของคณะหนึ่งสีชาด คือเรื่อง Anak-Anak Kegelapan (Children of Darkness) หรือ “อนุชนแห่งรัตติกาล” จัดแสดงในปี ๒๕๔๖-๒๕๔๗ เป็นเรื่องเกี่ยวกับกรณีกบฏ ๓๐ กันยายน ๒๕๐๘ ซึ่งข้อเท็จจริงและสาเหตุของการกบฏยังเป็นความลับดำมืดจนถึงทุกวันนี้ รัฐบาลซูฮาร์โตซึ่งถูกตั้งข้อสังเกตว่าอาจจะมีส่วนรู้เห็นกับกลุ่มกบฏ ใช้กรณีนี้ในการปราบปรามฝ่ายคอมมิวนิสต์และผู้ที่ใกล้ชิดจนสิ้นซาก และใช้เรื่องนี้ในการโฆษณาชวนเชื่อสร้างความหวาดระแวงในหมู่ประชาชน และใช้เป็นเครื่องมือทำร้ายผู้ที่มีความคิดทางการเมืองแตกต่างจากรัฐบาลมาตลอดระยะเวลากว่า ๓๐ ปี แม้แต่รัฐบาลในยุคปฎิรูปก็ปฏิเสธที่จะสืบสวนหา “ความจริง” ในกรณีกบฏ ๓๐ กันยายน ละครเรื่อง “อนุชนแห่งรัตติกาล” เคยถูกห้ามออกอากาศทางสถานีโทรทัศน์ของรัฐ แต่รัตนาโต้แย้งจนในที่สุดสามารถนำออกอากาศได้